Kościoły filialne

Parafia Rzymskokatolicka pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Radęcinie, to nie tylko kościół parafialny, ale także cztery kościoły filialne. Każdy z nich ma swoją unikalną historię i charakter, które przyciągają wiernych z całego regionu. Kościoły filialne to Głusko, Stare Osieczno, Słowin i Wołogoszcz. Każdy z nich jest dedykowany innemu świętemu, co dodaje im indywidualności i głębi.

Każdy z tych kościołów jest integralną częścią Parafii Rzymskokatolickiej pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Radęcinie. Są one miejscem spotkań dla lokalnej społeczności, a także miejscem pielgrzymek dla wiernych z innych regionów. Każdy kościół filialny ma swoją unikalną atmosferę i charakter, które przyciągają wiernych i turystów. Są one ważnym elementem dziedzictwa kulturowego i religijnego regionu. Zapraszamy do odwiedzenia każdego z nich i doświadczenia ich unikalnej atmosfery.

Głusko Kościół filialny pw. MB Częstochowskiej

Historia Głuska

Głusko to dziś niewielka osada leśna leżąca na północno-wschodnim krańcu województwa lubuskiego na terenie Gminy Dobiegniew w powiecie strzelecko-drezdeneckim. Pierwsze wzmianki o osadzie pojawiają się już w końcówce XIII wieku, kiedy ten fragment Puszczy Drawskiej były częścią majątku zakonu cystersów z Bierzwnika (niem. Marienwalde). Cystersi podobnie jak ród rycerski von Wedel (których siedzibą rodową w tych okolicach było Drawno – niem. Neuwedell) przybyli na te tereny na zaproszenie margrabiów brandenburskich po powstaniu Nowej Marchii w roku 1252. Było to wówczas wciąż niespokojne pogranicze wspomnianej już Nowej Marchii (Nowej Marchii Brandenburskiej), Wielkopolski oraz Pomorza (Pomorza Zachodniego) rządzonego przez liczne plemiona na czoło których wysunęła się dynastia Gryfitów. Co ciekawe większością obszaru Nowej Marchii na mocy licznych traktatów pokojowych w latach 1402-1454 rządzili Krzyżacy. W wyniku reformacji w roku 1517 następuje likwidacja zakonu cysterskiego a jego majątek ziemski w okolicach Głuska przechodzi w ręce von Wedlów. W okresie pomiędzy rokiem 1560 a 1570 powstaje osada leśna a Głusko otrzymuje swoją pierwotną nazwę – Steinbusch (Kamienna Knieja). W wieku XVII i XVIII Głusko kilkukrotnie przechodzi z rąk do rąk będąc często przedmiotem zastawów dłużnych i licznych nadgranicznych grabieży. Od roku 1701 teren Nowej Marchii znajduje się w granicach królestwa Prus. Ostatecznie po wielu burzliwych zmianach i okresie stagnacji gospodarczej w drugiej połowie wieku XVIII Głusko staje się własnością rodu von Versen. Prawdopodobnie już wtedy istniał w Głusku kościół filialny parafii w leżącej na północ od Głuska Miradzi. Złote lata osady rozpoczynają się w drugiej dekadzie wieku XIX, kiedy to z rąk kapitana von Versen Głusko i najbliższe okolice  przechodzą na własność Friedricha Sydova – wyższego zarządcy dóbr państwowych będącego właścicielem Sitna a później także Miradzi i Jeleni. W okresie rządów Friedricha Sydova następuje błyskawiczny rozwój gospodarczy i demograficzny Głuska. W roku 1809 majątek Głusko liczył sobie 36 mieszkańców. W 1831 już 537.  W tym czasie powstaje między innymi browar, gorzelnia, sieć kanałów i rowów melioracyjnych, młyny oraz wytwórnia sera głuskowskiego i huty szkła. Prowadzono także hodowlę bydła i owiec. Próbowano ponadto uprawy winorośli czego, z uwagi na warunki klimatyczne zaniechano. Unikatową pamiątką po dawnej świetności są częściowo zachowane do dziś relikty dawnego wiejskiego wodociągu grawitacyjnego. W tym okresie Friedrich Sydov  zamieszkuje dwór w Głusku zbudowany na planie kwadratu z dziedzińcem wewnętrznym. Dworowi towarzyszy okazały ogród. Po śmierci Sydova w roku 1849 zgodnie z zapisami testamentu spadkobiercy (Friedrich Sydov nie miał dzieci) zobligowani byli sądownie do zachowania majątku przez następne 50 lat w jak najmniej zmienionej formie. W międzyczasie, w roku 1871  Głusko jak i cała Nowa Marchia stają się częścią Cesarstwa Niemieckiego. Zapewne właśnie w wyniku wspomnianego zapisu w testamencie zabraniającego niszczenia dziedzictwa Sydova oraz z uwagi na bieżące potrzeby mieszkańców okazały, kamienny budynek browaru na przełomie XIX i XX wieku przebudowano (i rozbudowano) na protestancką świątynię. Dziś kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej jest świątynią filialną rzymskokatolickiej Parafii pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Radęcinie. We wnętrzu jednonawowej świątyni uwagę zwraca piękne gwiaździste sklepienie oraz wyposażenie, wśród którego warto wymienić XIX wieczną, wykonaną z piaskowca chrzcielnicę z bogatą roślinną ornamentyką czy drewnianą ambonę z początku wieku XX. Na kościelnej wieży wiszą do dziś 3 dzwony wykonane w Bochum w roku 1931. Ciekawostkami historycznymi okolic Głuska są relikty fortyfikacji Pozycji Pomorskiej (Wału Pomorskiego) oraz elektrownia wodna ,,Kamienna’’ będąca jednym z trzech najstarszych na świecie obiektów tego typu.

Dziś Głusko jest siedzibą Nadleśnictwa Głusko oraz Punktu Informacyjnego Drawieńskiego Parku Narodowego, w którego sercu leży będąc dzięki temu świetnym miejscem startu dla krajoznawczych wojaży. Za najpiękniejszy szlak na terenie Parku i nie tylko uchodzi kajakowy szlak wodny rzeki Drawy imienia Księdza Kardynała Karola Wojtyły, który kilkukrotnie Drawę przemierzył. Podczas takich wypraw miał odwiedził  Głusko i okolice w roku 1955 i 1971.

Opr. Tomasz Bogucki

Stare Osieczno Kościół filialny pw. Niepokalanego Poczęcia NMP

Kościół filialny pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Starym Osiecznie został wniesiony w latach 60. XIX w. w stylu neogotyckim. Elementem zagospodarowania terenu w bezpośrednim sąsiedztwie świątyni są schody poprowadzone po stoku wzgórza, po północno-wschodniej stronie świątyni, a także pomnik poświęcony poległym mieszkańcom wsi na frontach I wojny światowej z lat 20. XX w., umieszczony po stronie północnej.

Kościół w Starym Osiecznie jako filia parafii w Przesiece służył pierwotnie wspólnocie ewangelickiej. Po II wojnie światowej został zadaptowany do celów kultu rzymskokatolickiego i włączony do parafii w Krzyżu. Poświęcenie świątyni pw. Niepokalanego Poczęcia NMP miało miejsce w 1948 r. Kościół został włączony w 1973 r. do nowo erygowanej parafii pw. św. Apostołów Piotra i Pawia w Radęcinie w gminie Dobiegniew. W okresie powojennym świątynia była kilkakrotnie remontowana. Największy zakres prac zrealizowano w latach 70. XX w. Wprowadzono wówczas do jej wnętrza nowe wyposażenie, przełożono pokrycie dachu oraz wymieniono okna w prezbiterium.

Kościół w Starym Osiecznie to budowla murowana z czerwonej cegły ceramicznej na kamiennej podbudowie. Świątynia założona jest na planie ośmioboku z wyodrębnionym prezbiterium zamkniętym pięciobocznie i czworoboczną kruchtą. Korpus kościoła nakryty jest dachem ośmiospadowym i zwieńczony strzelistą sygnaturką z krzyżem, natomiast prezbiterium dachem pięciospadowym, a kruchta - dwuspadowym. Konstrukcja więźby dachowej została wykonana jako drewniana, krokwiowo-płatwiowa z pojedynczą podporą stolcową oraz wzmocnieniem kleszczowym. Konstrukcja hełmu wieży oparta została na środkowym słupie nośnym i promieniście rozmieszczonych krokwiach. Pokrycie dachu stanowi dachówka ceramiczna karpiówka w kolorze naturalnej ceramiki. Hełm wieży pokryty został wtórnie blachą stalową, ocynkowaną. O wyrazie architektonicznym kościoła obok bryły decyduje ceramiczna elewacja wraz z dekoracją blendową w jej górnych partiach, ostrołucznie zamknięte otwory okienne z maswerkami, rytmicznie rozmieszczone przypory zwieńczone sterczynami i detal w formie kamiennego cokołu, a także kostkowych i plecionkowych gzymsów. Okna zachowały się w pierwotnej formie i konstrukcji. Otwory rozmieszczone zostały w dwóch poziomach: u dołu dzielone laskowaniem z czterolistną rozetą, u góry w formie wielopolowej arkady. Wejście główne do wnętrza umieszczone jest w przyziemiu kruchty w schodkowym portalu o trójkątnym tympanonie i powyżej akcentowane rozetą z motywem gwiazdy Dawida. Niewielkie, czworoboczne pomieszczenie z zabiegową klatką schodową wiodącą na poddasze, skomunikowane zostało z obszerną nawą. Jej wnętrze z emporą muzyczną i przyściennymi blendami zamkniętymi odcinkowo, otwarte jest na prezbiterium za pośrednictwem profilowanego łuku tęczowego o wykroju ostrołucznym. Nawa nakryta została drewnianym stropem belkowym, którego podstawę stanowią elementy konstrukcji więźby dachowej z wyeksponowanym detalem snycerskim, natomiast prezbiterium ceramicznym sklepieniem żebrowym, sprowadzonym na przyścienne służki oparte na kielichowatych konsolach. Posadzka w kruchcie i nawie jest oryginalna, ceglana. Natomiast w prezbiterium wtórnie wprowadzono podłogę deskową. W kościele zachowała się oryginalna stolarka drzwiowa zewnętrzna i wewnętrzna. Stolarka drzwi głównych jest dwuskrzydłowa, o kompozycji ramowo-płycinowej zawieszona na metalowych biegunach, z arkadowo opracowanymi płycinami. Z kolei drzwi prowadzące do nawy, zamknięte odcinkowo, jako płycinowo-ramowe zawieszone na trzpieniowych zawiasach. Pozostałe drzwi wykonane zostały jako płyciniowe, jedno lub dwuskrzydłowe.

Pomimo powojennych ingerencji architektura świątyni zachowana jest w stanie oryginalnym. Natomiast historyczne wyposażenie przetrwało do dzisiejszych czasów jedynie częściowo. Reprezentowane jest przez emporę muzyczną i komplet ławek o profilowanych policzkach. Z kolei neogotycki prospekt organowy zdobiony wimpergami z rozetami, pinaklami oraz żabkami posłużył w okresie powojennym do budowy trójdzielnego ołtarza ustawionego w prezbiterium. W kościele znajduje się też krucyfiks o intarsjowanym krzyżu (pierwotnie krzyż ołtarzowy).

Z racji swojego posadowienia kościół jest dobrze wyeksponowany w krajobrazie, w szczególności od strony wschodniej i zachodniej z Drogi Krajowej 22 na dz. ewid. 42, a także z drogi gminnej na dz. ewid. 79. Obiekt posiada szczególne wartości widokowe z DK 22 od strony wschodniej, przez teren niezabudowanej dz. ewid. nr 485, obręb 0004 Stare Osieczno.

W świetle zebranych materiałów dowodowych, w tym w szczególności oględzin przeprowadzonych w dniach 16.10.2020 r.; 01.02.2022 r. (Protokoły nr 205/2020; nr 33/2022) przez pracowników Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, Delegatura w Gorzowie Wlkp. przy udziale stron postępowania, należy stwierdzić, że dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki kościół filialny pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w miejscowości Stare Osieczno, położony w gminie Dobiegniew, w powiecie strzelecko-drezdeneckim, posiada szczególne wartości historyczne, artystyczne i naukowe, kwalifikujące wyżej wymieniony zabytek do objęcia ochroną prawną przez Wl)is do rejestru zabytków. Kościół w Starym Osiecznie jest bardzo dobrze zachowanym i charakterystycznym przykładem neogotyckiej budowli sakralnej. Świątynia została najprawdopodobniej zaprojektowana przez profesjonalne biuro projektowe związane z dużym ośrodkiem miejskim (np. z Berlinem lub Szczecinem) i zrealizowana przez lokalną firmę budowlaną. Kościół reprezentuje tYl) budowli sakralnej o unikalnym planie centralnym (ośmioboku) i odznacza się znaczną skalą w stosunku do potencjału miejscowości, co stanowi świadectwo dawnych możliwości finansowych oraz potrzeb i aspiracji tutejszej wspólnoty religijnej. Świątynia charakteryzuje się szlachetnymi proporcjami, klarownością podziałów i harmonią wynikającą z zastosowania zasad geometrii. Ponadto bryła kościoła stanowi dominantę w obrębie miejscowości, a także jest charakterystyczna i rozpoznawalna w jej układzie przestrzennym. Z kolei o wartościach naukowych ww. zabytku decyduje unikalny projekt oraz zastosowane rozwiązania konstrukcyjno-budowlane, kompozycyjne i dekoracyjne, będące odzwierciedleniem różnych tendencji w architekturze sakralnej regionu. Dzięki temu kościół w Starym Osiecznie może być przedmiotem szczegółowych badań z zakresu historii architektury sakralnej.

Słowin Kościół filialny pw. Wniebowzięcia NMP

Wieś Słowin to wieś leżąca w gminie Dobiegniew. Należy do województwa lubuskiego, powiatu strzelecko-drezdeneckiego. Do 1700 roku w granicach brandenburskiej Nowej Marchii, od 1701 w granicach Prus. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.

Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2021 roku liczba ludności we wsi Słowin to 161 z czego 46,6% mieszkańców stanowią kobiety, a 53,4% ludności to mężczyźni. Miejscowość zamieszkuje 2,6% mieszkańców gminy.

Wołogoszcz Kościół filialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego

Wołogoszcz, gm. Dobiegniew, powiat Strzelecko-Drezdenecki; niemiecka nazwa Wolgast

Nieduża wieś śródleśna na skraju Puszczy Drawieńskiej, 6 km na wschód od Dobiegniewa oraz 500 m na północ od drogi krajowej nr 22. Osada wciśnięta jest między wzgórza morenowe o wysokości względnej przekraczającej 20 m. Od południa oblewa ją jezioro Wołogoszcz Mały (Ołogoszcz Mała), od zachodu natomiast jezioro Wołogoszcz Średni. Łączący oba zbiorniki strumień zwany jest zwyczajowo Wołogoszczanką.

O słowiańskim rodowodzie wioski świadczy również jej nazwa, przywodząca mimowolnie na myśl zamek w Wołogoszczy ( Wolgast), reprezentacyjną siedzibę książąt zachodniopomorskich z dynastii Gryfitów, położony na wyspie przy ujściu Piany do Bałtyku. Ernest Mucke, niemiecki językoznawca badający słowiańską przeszłość Nowej Marchii uważa, że nazwa Wołogoszczy pochodzi od pomorskiego zwrotu „ Weli gozd”, który z kolei wywodzi się od starosłowiańskiego „Veliji gwozdi”, określenia oznaczającego „wielki las liściasty” (veliji- wielki; gwozdi- gąszcz, gęsty, twardy). Ks.S. Kozierowski wysunął natomiast przypuszczenie, iż nazwa ta może pochodzić od imienia Wołogost lub Woligost. Profesor Edward Rymar dodał, iż jest ona świadectwem osadnictwa pomorskiego na tych terenach.

W 1250 r. książę wielkopolski Przemysł I podarował cysterkom w Owińskach okolice Dobiegniewa i Starego Osieczna. Północna granica tego nadania biegła od jeziora Osiek, potokiem Szerzawa do jeziora Wołogoszcz Duże (Słowie) i dalej przez jezioro Radęcińskie i Rokitno do Drawy. Długa rynna jeziora Wołogoszcz Duży (Słowie, Sława) rozciąga się 700 m na północ od Wołogoszczy, z czego wynika, iż wieś znalazła się wśród dóbr przekazanym cysterkom.

W źródłach pisanych nazwa Wolgast pojawiła się po raz pierwszy 7.12.1297 roku. Nie dotyczy ona jednak wioski, lecz rycerza Jakuba z Wołogoszczy, który wystąpił wśród świadków czynności prawnych margrabiów brandenburskich. Edward Rymar wysunął w 1990 r. przypuszczenie, poparte wnikliwą analizą źródeł, iż jest on tożsamy z „rycerzem marchijskim zwanym Jakubem Kaszubem”, który według rocznika cystersów w Kołbaczu w 1296 r. brał udział w wyprawie zbrojnej na Rogoźno i własnoręcznie zamordował króla Polski Przemysła II. W dokumentach występuje on najczęściej jako Jakub von Güntersberg, dziedzic zamku w Wapnicy. Należy przypuszczać, iż nadanie Wołogoszczy było dla niego nagrodą otrzymana z rąk margrabiów za udział w wyprawie na Rogoźno.

W roku 1721 Wołogoszcz wraz z folwarkiem Derkacze i pobliskim Mierzęcinem kupił Fryderyk Zygmunt von Waldow (1682-1742). Po jego śmierci majątek przejął Wilhelm Leopold von Waldow  (1718-1788). W rękach potomków tej rodziny Wołogoszcz pozostała aż do stycznia 1945 roku.

W 1919 r. Wołogoszcz liczyła 319 mieszkańców, z czego 194 osoby należały do okręgu dworskiego, 125 natomiast do gminy wiejskiej. Odrębność administracyjną majątku rycerskiego i okręgu wiejskiego zniesiono dopiero w 1928 r. Majątek von Waldow administrowany w 1921 r. przez niejakiego Cirsoviusa, obejmował łącznie powierzchnię 1055 ha, z czego 542 ha przypadały na grunty orne, 314 ha na lasy, 119 ha na wody, 45 ha na łąki oraz 8 ha na tereny zabudowane. Hodowano 37 koni, 95 krów, 45 świń oraz 400 owiec. Ostatnimi właścicielami majątku rodu von Waldow byli: Fryderyk Wilhelm (!915-1944) oraz małoletni Chrystian Zygmunt (1943-1945).
Na wschodnim krańcu wsi, w rozwidleniu dróg, stała leśniczówka, w której mieszkał leśniczy Schubert. Przed budynkiem leśnictwa wznosił się pomnik mieszkańców Wołogoszczy poległych podczas I wojny światowej. Pięćset metrów na południe od wioski przy szosie Dobiegniew- Wałcz, funkcjonowała karczma Wolgaster Krug, zwana też „Gasthof zu den 3 Linden” należąca do K. Raddadza.

W 1945 roku przybywają pierwsi osadnicy, w kronice widnieją takie nazwiska jak Kapłon, Stankiewicz, Woźniak, Pawelec. W 1946 r. założono Nadleśnictwo. Pierwszym nadleśniczym został inż. Miler. Siedziba mieściła się w pałacu po rodzinie von Waldow. Pozostałe zabudowania zajmują rolnicy indywidualni. W roku 1948 została zorganizowana szkoła. Pierwszym nauczycielem był Pan St. Turkiewicz. Po żniwach 1951 roku zaczęto organizować w Wołogoszczy PGR (Państwowe Gospodarstwo Rolne). W 1960 roku Okręg Leśnictwa przystępuje do budowy szkoły 1000-lecia, która zostaje przekazana 25.08.1962 roku do użytku dzieciom z Wołogoszczy. Kierownikiem szkoły zostaje Pan Jan Iwanowski. Szkoła istnieje do 1994 r., ostatnim dyrektorem placówki była Pani Józefa Lisek. Od 1952 do 1991 Wołogoszcz była gospodarstwem rolnym. Ponownie status wsi otrzymała w 2001 roku.

Obecnie we wsi mieszkają na stałe 94 osoby. Przy trasie 22 mieści się restauracja Caro. We wschodniej części wsi jest leśniczówka- Nadleśnictwa Głusko-Leśnictwo Wołogoszcz. Wieś liczy 18 budynków i zamieszkuje ją na stałe 113 osób, od 1999 r. sołtysem jest Pan Waldemar Grzankowski.
Pod względem kościelnym wieś, od 11.10.1973 roku należy do parafii pw Św. Apostołów Piotra i Pawła w Radęcinie. Na fundamentach starej świątyni Wybudowano w 1986 roku kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego. Jest on wierną kopią wcześniejszej budowli. Obok świątyni jest dzwon o średnicy 50 cm ufundowany przez rodzinę von Waldow. Po wschodniej stronie kościoła umieszczony jest Krzyż, pod którym mieszczą się pamiątkowe płyty z inskrypcjami, upamiętniające członków rodziny von Waldow. 

Informacje o Wołogoszczy pochodzą z artykułu Nasza Ziemia napisanego przez Zbigniewa Meler z Ziemi Gorzowskiej orz z kroniki szkoły w Wołogoszczy.

Opr. Ewa Grzankowska